Van Lucent naar Amare

Van Lucent naar Amare

Dossier | Een nieuw theater

Deze zomer verhuist NDT naar Amare. Alle reden om stil te staan bij het huis dat we achterlaten en het nieuwe theater Amare waar NDT zich zo op verheugt.

Foto: Ben Vollebregt, 1989

Birnie’s kroonjuweel: Lucent Danstheater

Carel Birnie (een van de oprichters van NDT in 1959) heeft zich in zijn 33-jarige loopbaan als algemeen directeur van NDT beziggehouden met nagenoeg alle onderdelen van de bedrijfsvoering; de verantwoordelijkheid genomen voor verschillende koersbepalende beslissingen; was hij onbuigzaam gebleken en, bovendien, nooit een confrontatie uit de weg gegaan – niet met ambtenaren, medewerkers of leden van de raad van toezicht. Een buitengewone houding die hem de bijnaam ‘de Tsaar van de dans’ opleverde.

Achteraf gezien kan de opening van het nieuwe theater in 1987 beschouwd worden als het kroonjuweel van dit tsarendom. Vanaf het aller vroegste begin had Birnie grootse plannen met betrekking tot de huisvesting van het gezelschap. Naar zijn idee kon de groep zich enkel ontwikkelen wanneer hiertoe voldoende voorzieningen werden geboden: een eigen gebouw met studio’s, plekken waar de dansers zich terug konden trekken, ruimtes voor verschillende afdelingen, en een eigen theater waar het gezelschap kon optreden. Het verwezenlijken van deze doelen vergde echter een groot doorzettingsvermogen. Birnie zou er bijna dertig jaar over doen om de deuren van zijn eigen theater aan het Spuiplein in Den Haag, algemeen bekend als Lucent Danstheater, te openen.

Het Lucent Danstheater overtrof de vroegere huisvesting van het gezelschap op velerlei wijzen. Aangezien de groep aanvankelijk startte zonder subsidie, waren de dansers genoodzaakt op elke mogelijke plek in Den Haag te repeteren: dansscholen na openingstijden, kelders, een oude kerk aan de Bazarstraat en andere, verlaten gebouwen in de stad.

Na het succes van het eerste seizoen besloot de gemeente Den Haag het gezelschap echter studio’s toe te kennen in een monumentaal pand aan de Boterwaag. In 1961 werden vervolgens de studio’s van Sonia Gaskell en haar Nederlands Ballet toegewezen aan het gezelschap. Hoewel deze oude basisschool aan de Koningstraat 118a eigenlijk te klein en afgetakeld was om het gezelschap te huisvesten, zou zij tot aan de opening van het nieuwe gebouw dienen als een tweede huis voor vele dansers.

Met verschillende – niet altijd legaal – aangebouwde studio’s, een aantal provisorische ingrepen tegen lekkage, een zelfgebouwde kelder en een door het pand groeiende boom, konden deze non-conformisten nog jaren voort.

De kantine in de Koningsstraat in 1964. Foto: Peike Reintjes.

In 1979 overtuigde Birnie de gemeenteraad dat een gezelschap als Nederlands Dans Theater, met een onmiskenbaar (inter)nationaal aanzien, een nieuwe plaats nodig had. Hij ontving een toekenning van financiële middelen voor de bouw van studio’s en kantoren naast het Circustheater in Scheveningen. Hoewel dit een stap vooruit betekende, zette Birnie zijn queeste voor een eigen theater stug voort. Birnie had de architect Rem Koolhaas en zijn bureau Office for Metropolitan Architecture (OMA) in de arm genomen om aanpassingen aan het Circustheater vorm te geven. Tegelijkertijd berekende hij de kosten voor een nieuw theater en gaf hij Koolhaas de opdracht een dergelijk ontwerp uit te werken. Uiteindelijk overtuigde hij de gemeente dat een nieuw theater in Scheveningen de meest economische keuze was. Op hetzelfde moment was hij echter in onderhandeling getreden met het Residentie Orkest; zij hadden een stuk grond toegewezen gekregen op het Spuiplein, maar kampte met een financieel tekort. Birnie daarentegen had geld, maar geen grond in het midden van de stad.

Ontwerp voor nieuwe huisvesting voor NDT in Scheveningen uit het NDT vrienden bulletin (no. 12) september 1983.
Affiche van de opening © Ben Vollebregt

Uiteindelijk leidden deze onderhandelingen tot de opening van het Muziektheater aan het Spui. Dit gebouw zou zowel het Residentie Orkest huisvesten, in de Anton Philipszaal – ontworpen door Dick van Mourik en Peter Vermeulen, als Nederlands Dans Theater in het Lucent Danstheater, ontworpen door Koolhaas. Het laatstgenoemde gebouw bezat een groot podium ontworpen met het oog op een goede balans tussen akoestiek en optimale zichtlijnen voor dansvoorstellingen: 1001 stoelen verdeeld over 23 rijen; drie grote studio’s; een fitnessruimte met zwembad plus sauna; en kantoren voor alle afdelingen.

Het gebouw werd op 9 september 1987 officieel geopend en alom geprezen voor het ontwerp en de geschiktheid om dansvoorstellingen neer te zetten. Op deze avond bracht het gezelschap Kylián’s befaamde Sinfonietta (1987) en drie premières. Hans van Manen’s Wet Desert – met een film opgenomen in het nieuwe gebouw; nieuwe balletten van Kylián: Evening Songs en Sint Joris Rijdt Uit – een allegorisch ballet waarin Carel Birnie werd neergezet als een gevaarlijke, maar zeer dierbare draak.

De artistieke samenwerkingen zichtbaar op deze avond weerspiegelen een belangrijk kenmerk van deze periode: het onderscheidende artistieke profiel van Jiří Kylián in combinatie met de eloquente taal van verschillende choreografen die hij verbond aan het gezelschap.

Afscheid

Het behoeft geen uitleg dat het loslaten van het gebouw ook beladen was. Dat getuigt ook deze video van Jiří Kylián, waarin Sabine Kupferberg in 2016 op de brokstukken van de zaal haar openingsspeech herhaalt (eerste video), die zij in 1987 uitsprak bij de opening van het gebouw (tweede video).

Jiří Kylián zei ter gelegenheid van het 60-jarig bestaan van NDT in een interview dat het theater dat Rem Koolhaas bouwde een van de hoogtepunten uit zijn carrière was. De sloop van dit bijzondere gebouw, waar het gezelschap zoveel heeft meegemaakt, is daarom voor hem heel beladen.

De ondertiteling zet je aan door op dit icoontje te klikken:

Een nieuw theater

De totstandkoming van Amare is al in 2009 begonnen. Het Muziektheater aan het Spui (waar het Lucent Danstheater onderdeel van uitmaakte) was na ruim 20 jaar toe aan groot onderhoud. De Gemeente Den Haag gaf in 2009 voorkeur aan nieuwbouw, omdat dit beter aan de eisen van de tijd zou voldoen en de kans bood om duurzaam te bouwen. Bovendien wil men het Koninklijk Conservatorium terughalen naar het centrum van de stad.

De ontwikkeling van het nieuwe gebouw wordt uitgesteld door de economische crisis en gebrek aan draagvlak binnen de Haagse Gemeenteraad. Uiteindelijk start de bouw in juni 2017. De bouw vordert gestaag. Bouwcombinatie Cadanz maakt gedurende de gehele bouw van Amare timelapses, waarin je de vorderingen van de bouw vanuit vogelperspectief kan volgen. Deze timelapse van januari tot juni 2018 laat zien hoe de zalen opgetrokken worden. Op 28 augustus wordt de eerste ‘stemvork-kolom’ geplaatst.

Op 9 mei 2019 vieren de bouwers traditiegetrouw met pannenbier dat het hoogste punt van het gebouw bereikt is. De opening van Amare staat gepland in november 2021.

Kijk hier voor meer informatie over de totstandkoming van Amare.

Amare

Het komende seizoen is het zover en neemt NDT vanaf november 2021 samen met het Residentie Orkest, het Koninklijk Conservatorium en het Zuiderstrandtheater zijn intrek in het nieuwe huis Amare. Een indrukwekkend gebouw dat als nieuw cultureel knooppunt van Den Haag wordt beschouwd.

Amare wordt ingericht met vier zalen voor in totaal 3.600 bezoekers. Daarnaast zijn er twee restaurants, een congrescentrum, studio’s, leslokalen en heel veel openbare binnenruimte die openstaat voor initiatieven van de bewoners van Amare, andere culturele instellingen én inwoners van Den Haag. Waar veel theaters pas open gaan vlak voor aanvang van een voorstelling, zijn in Amare vele openbare ruimtes die van vroeg tot laat open zijn. Het is een huis van en voor Den Haag.

De nieuwe danszaal voor NDT biedt ruimte aan zo’n 1300 mensen, in de zaal en op het balkon. De gouden stoelen zorgen samen met de antraciet grijze muren voor een warme sfeer. Net als in het Lucent Danstheater zijn de zichtlijnen vanuit alle hoeken van de zaal optimaal.

Bent u benieuwd naar de nieuwe danszaal, neem een kijkje op de nieuwe website van Amare. Hier vindt u o.a. een QR-code om een 3D-visualisatie van het Danstheater te bekijken.

Bekijk het hier

Foto: Eric Blom

Meer informatie over het gebouw vindt u op de website van Amare, met o.a.