Tekst: Gusta Winnubst
Fotografie: Sacha Grootjans & Katja Effting
Interview Willemijn Maas
Het nieuwe Amare in Den Haag is de thuisbasis van Nederlands Dans Theater (NDT). De virtuoze dansers van NDT 1 en NDT 2 presenteren er hun premières en voorstellingen voor ze op tournee gaan in binnen- en buitenland. Achter de schermen van het theater bevindt zich de dagelijkse wereld van het gezelschap: de dansstudio’s, het kostuumatelier, de techniek, de paramedische staf, Talentontwikkeling & Educatie, Marketing, Communicatie & Development, HR en Finance. NDT is met 130 medewerkers dus ook gewoon een onderneming die zakelijk goed geleid moet worden. Dat doet Zakelijk directeur Willemijn Maas al ruim drie jaar met verve.
Corona bezorgde NDT als zelfstandig gezelschap met hoge artistieke ambities de nodige kopzorgen. “In het begin was mijn grootste zorg het welzijn van de dansers. Hoe houden we ze in vorm en hoe houden we ze gemotiveerd? Later werd het meer de zorg over het alsmaar thuis zittende overige personeel. Het is ook nu hard werken om de begroting kloppend te krijgen en dat zou niet lukken zonder de hulp van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. In 2020 viel het nog mee en hoefden we de coronasteun niet te gebruiken. Door de lockdown in maart van dat jaar stopten de voorstellingen en tournees, daarmee vielen inkomsten maar ook veel kosten weg. We zijn vrijwel direct gestart met het aanbieden van online content en later met betaalde livestreams. 2021 was wel een zwaar jaar. De situatie was iedere keer anders: de theaters dicht en dan weer open maar met heel weinig publiek. Steeds presenteerden we de producties op een andere manier. Toen in 2022 na de lockdown de theaters weer openden, viel de ticketverkoop soms tegen terwijl we wel te maken hadden met kostenstijgingen en hoge inflatie, een trend die nog steeds doorzet. We hopen dat dit seizoen de theaters weer volstromen en de eerste tekenen zijn positief. De steun die we in de begintijd van corona van ons publiek kregen is tevens hartverwarmend geweest. Veel mensen wilden geen geld terug voor geannuleerde voorstellingen. Sterker nog, ze gingen extra doneren, bijvoorbeeld als ze een kaartje voor de livestreams kochten. Daarvoor zijn we heel dankbaar, het heeft ons enorm geholpen.”
Connecting everywhere
Naast kopzorgen bracht corona ook ruimte voor innovaties en een nieuw publiek. NDT was een van de eerste gezelschappen die online registraties en livestreams aanbood. “Aanvankelijk deden we dat gratis. Vanaf september 2020 begonnen we met betaalde livestreams. Hierdoor hebben we elke productie die gepland stond toch gemaakt. Spannend, maar ook ontzettend leuk, want iedereen binnen het gezelschap was erbij betrokken en het lukte om de extra kosten voor de livestreams kostendekkend te krijgen. Het gaf ons een enorme boost zowel in creativiteit als in optimisme om ons publiek te binden en verder uit te breiden. Choreografen pasten er hun choreografieën speciaal op aan. De marketingafdeling was met een team heel druk mee bezig om de binding met het publiek te versterken. De dansers traden soms op voor een lege zaal en dan zaten we met 20 man hard te klappen. Het was een instant succes; we bereikten publiek in meer dan 90 landen. Het was geweldig om zo veel nieuw publiek te bereiken. Ook was het bijzonder voor onze dansers met veel familie en vrienden in het buitenland, die zo voor het eerst een première konden bijwonen. We kregen twee jaar op rij de prijs voor ‘Beste Livestream’ van het vooraanstaande Duitse tijdschrift Tanz.”
Ook nu de theaters weer open zijn, zijn livestreams kansrijk als extra aanbod. “We bereiken er een publiek mee dat we anders niet bereiken. Op termijn, als reizen veel duurder wordt, transportkosten voor sommige landen te hoog worden en natuurlijk ook vanwege duurzaamheid, kan het ook echt een aanvullend alternatief vormen. Livestreams zijn een kunstvorm die we verder kunnen ontwikkelen tot een nieuw digitaal product en businessmodel. Het idee van een digitaal theater ontwikkelen we verder met andere gezelschappen, zoals ITA, Nationale Opera & Ballet en het Holland Festival, als een gezamenlijk digitaal platform om onze content (inter)nationaal te delen. OC&W heeft met een aantal particuliere en initiële fondsen een platform opgericht om kennis uit te wisselen, maar ook om fondsen toe te kennen, het zogenaamde Digitaal Loket. Dit loket opende in september 2022. De ideeën zijn volop in ontwikkeling. Je kunt een livestream van een theatervoorstelling bijvoorbeeld ook gaan aanbieden in een bioscoop, zoals we hebben gedaan met onze film Mist van Damien Jalet, daarmee creëer je ook een gezamenlijke beleving in en voor landen waar we niet of zelden naar toe kunnen reizen. De periode van corona heeft ons laten ervaren dat we als gezelschap weerbaar en wendbaar zijn. Dat vind ik heel waardevol.’’
“Mijn drijfveren zijn nieuwsgierigheid en maatschappelijke betrokkenheid en liefde voor kunst, jongeren en onderwijs. Bij NDT komt dat allemaal samen.”
Connecting everyone
Een jaar na Willemijn Maas trad de nieuwe Artistiek directeur Emily Molnar aan. Samen hebben ze de missie en visie van NDT voor de langere termijn vernieuwd. “Vanuit onze visie Connecting everyone everywhere through dance willen we NDT meer openstellen. We willen toegankelijk en benaderbaar zijn, niet alleen de perfecte mooie plaatjes laten zien maar ook de achtergrondverhalen die vertellen wat er nodig is om zo ver te komen. Naast de zes programma’s per jaar in de theaters, denken we ook na over hoe we zo veel mogelijk (jonge) mensen op allerlei plekken buiten het theater kunnen bereiken.’’
“Door andere netwerken te ontwikkelen kun je zeggen dat we uit onze ivoren toren zijn gekomen. We willen naast het ervaren van de danskunst zelf wat dat te weeg kan brengen, ook een maatschappelijke impact maken met onze voorstellingen en ook met ons uitgebreide Talentontwikkeling & Educatieprogramma. Daarbij gaat het om de impact op ons publiek, op professionele jonge dansers van over de hele wereld, onze NDT-dansers, amateurdansers en onderwijs aan kinderen. Zo bereiken we bijvoorbeeld ook jongeren in de Haagse wijken, en in AZC’s. We werken samen met de dansopleiding van het Koninklijk Conservatorium in Amare en halen voor onze NDT Summer Intensive talentvolle jonge dansers uit de hele wereld naar ons toe met behulp van fondsen zodat het financieel haalbaar is voor iedereen. Samenwerking met andere disciplines levert ook veel op. Dat doen we op allerlei manieren binnen producties, door het organiseren van workshops voor de dansers en met ons NDT Lab. In dat lab doen staat onderzoek en experiment centraal. Zo zoeken we bijvoorbeeld naar nieuwe danstalen in samenwerking met andere kunstdisciplines en met wetenschappers. Bijzonder is ook het project Switch. Eén keer per jaar verzorgen de dansers zelf een avondvullend programma waarin ze letterlijk alles zelf doen: de choreografie, de uitvoering, en de marketing. Ze krijgen een budget, dus ze moeten tevens zelf de financiën beheren. Dat is best een uitdaging, maar het geeft ze ook nieuwe inzichten. De opbrengst van die avond gaat naar een door de dansers gekozen goed doel.”
“We vinden het belangrijk dat iedereen zich bij NDT veilig voelt en gezien wordt. Daarom is diversiteit en inclusie als belangrijke waarde toegevoegd. Bij ons aannamebeleid voor dansers is diversiteit relatief eenvoudig te realiseren, voor andere functies is het moeilijker, ook omdat er sowieso moeilijk personeel te vinden is. We zijn echt bezig een inhaalslag te maken en onze eigen blinde vlekken te herkennen. We hebben met een groep medewerkers Golden Rules opgesteld, dus die zijn bottom-up tot stand gekomen. Met de aanstelling van Prince Credell, tot voor kort danser van NDT 1, hebben we nu ook een beleidsmedewerker op het terrein van diversiteit en inclusie, dat is heel waardevol.”
“Iedereen moet zich bij NDT veilig voelen en gezien worden, daarom is diversiteit en inclusie als belangrijke waarde toegevoegd.”
Professionalisering en partnerships
Willemijn heeft een rijke ervaring bij andere bedrijven. “Ik heb bijna altijd in de publieke sector gewerkt, Hogeschool van Amsterdam, de AVRO en nu NDT. Daarnaast heb ik veel verschillende toezichthoudende rollen vervuld in zowel de publieke als private sector. Mijn drijfveren zijn nieuwsgierigheid en maatschappelijke betrokkenheid en liefde voor kunst, jongeren en onderwijs. Bij NDT komt dat allemaal samen. Bij een aantal van mijn vorige functies kwam ik binnen bij sectoren waar ik niet de specialist was, maar ik zag dat als een voordeel en ook een uitdaging voor mezelf. Je moet dan heel goed nadenken wat je toegevoegde waarde is. Nieuwsgierigheid en betrokkenheid, en oprechte interesse in een nieuwe wereld zijn een voorwaarde. Ik vind dat leuk. Hoe verschillend bedrijven ook zijn, uiteindelijk zijn er altijd overeenkomsten. Toen ik hier begon, was het een geoliede machine die vooral gericht was op het maken van succesvolle voorstellingen en daar is het gezelschap terecht trots op. In de nieuwe filosofie werken we vanuit een gezamenlijke doelstelling en betrekken we daar de hele organisatie bij; geen afdelingen als eilandjes maar werken van uit een gedeelde visie en missie. Dat vraagt ook om een betere samenwerking van het managementteam en van alle afdelingen, ook bijvoorbeeld van HR en financiën. Elke functie is even belangrijk voor het proces.”
“We zitten vol plannen, en daar zoeken we nieuwe fondsen en partnerships bij. Als NDT hebben we een supermooi product, dus daar is zeker nog veel te winnen met nieuwe partnerships. Er zijn al veel fondsen die onze educatieve programma’s en digitalisering steunen. We vinden het ook van belang om met partners te werken die onze visie en missie steunen en de vernieuwing en het onderzoek in onze programmering omarmen. Gelukkig zijn die er al, maar hopen we er ook nog meer aan toe te voegen De betrokkenheid van particuliere gevers is groot en waardevol. Toch denk ik dat er meer kansen liggen. Als NDT zijn we in de (inter)nationale danswereld en bij een gespecialiseerd publiek heel bekend, maar nog niet zo bij het brede publiek. Wat betreft publiciteit kunnen we echt meer doen. We waren altijd erg gericht op ticketverkoop en mensen naar het theater krijgen, maar er zijn meer verhalen te vertellen waarmee we onze impact en bekendheid kunnen vergroten en daar is een wereld te winnen. Dat betekent een omslag in denken binnen de organisatie waar we veel tijd en energie in stoppen.”
Relevant blijven
“Emily en ik hebben ons erg ingezet om een nieuwe koers aan het gezelschap te geven, door een nieuwe cultuur te creëren, een nieuwe visie te ontwikkelen, een professionaliseringsslag te maken en van de hele organisatie meer één team te maken. Dat begint nu te werken en dat vind ik heel fijn. Er is veel verandering in gang gezet met veel effect. De gezamenlijke en individuele verantwoordelijkheid is belangrijk. Iedereen heeft zo het gevoel te kunnen bijdragen aan het verwezenlijken van onze missie. De grootste uitdaging voor NDT is hoe we relevant en natuurlijk ook financieel gezond blijven. Dat is lastig in een tijdsgewricht met meer onzekerheden dan ooit tevoren. Ik noem het varen in de mist. We hebben een uitstekende reputatie, maar we moeten onszelf voortdurend uitdagen om relevant te blijven. Dat zijn we schatplichtig aan de sector en aan onszelf. Daar zet ik me heel graag voor in.”
De ouders van Willemijn Maas vonden kunst en cultuur een belangrijk onderdeel van haar opvoeding. Geboren en getogen in Middelburg, speelde Willemijn dwarsfluit in het Zeeuws Jeugdorkest. “Middelburg heeft een bloeiend muziekleven maar veel meer was er toen niet op cultureel gebied. Toen ik op mijn achttiende in Amsterdam ging studeren, kwam ik in Luilekkerland. Ik bezocht musea, ging naar de bioscoop en het theater. Ik zoog het allemaal op. Met een groepje vriendinnen zagen we alle voorstellingen van Nederlands Dans Theater en Het Nationale Ballet, waar we voor een paar gulden als student binnenkwamen. Ik ben NDT altijd blijven volgen. In golven, want drukke banen en drie kinderen kosten veel tijd.” Cultuur bleef trekken en dat past haar als een jas, in haar rol als Zakelijk directeur van NDT.
