Eenvoudig, maar ingewikkeld

door Jiří Kylián, voormalig artistiek directeur & choreograaf, en Sabine Kupferberg, oud-danser

choreografie: mémoires d’oubliettes van Jiří Kylián
foto: jason akira somma

“Mijn verhaal is eenvoudig – maar ingewikkeld. Ik zal proberen bij de eenvoudige versie te blijven! Sabine en ik hebben het grootste deel van ons creatieve leven doorgebracht bij NDT. In 1975 werd ik samen met Hans Knill artistiek directeur. Ik was 28, Sabine 24. Door het vertrek van Glen Tetley en Hans van Manen bevond het gezelschap zich op dat moment in een posttraumatische toestand. Een dergelijke situatie biedt een onervaren en ambitieuze artistiek leider echter mogelijkheden.”

“Het begin was, op zijn zachtst gezegd, uitdagend. De organisatie was niet goed gestructureerd en de raad van bestuur had de machtige en charismatische oprichter Carel Birnie geschorst. Hij vocht dit besluit, met succes, aan en werd hersteld in zijn functie als directeur. Het feit dat de raad van toezicht mij tegen de wens van Carel Birnie had aangenomen, maakte onze verhouding echter moeizaam. Veel dansers waren evenmin gelukkig met mijn aanstelling, zij vertrokken… Andere dansers zagen de mogelijkheden voor een nieuw begin. Zij begrepen dat ik serieus was. En dus gingen we aan de slag.

Het kostte drie jaar voordat het wantrouwen tussen Carel en mij verdween. In 1978 werd ik gevraagd een choreografie te maken op Sinfonietta van Leoš Janáček voor het Charleston Festival in de VS. Carel waarschuwde dat er onvoldoende tijd was voor het creatieproces, maar ik besloot ervoor te gaan. Op dat moment pakte Carel mijn hand en zei: “Oké, dan doen we het samen.” En dat deden we…! Het succes van Sinfonietta was overweldigend en opende vele deuren voor NDT. Talloze tournees, naar kleine en grote plaatsen, over de gehele wereld volgden: een kibboets in Israël, de Metropolitan Opera in New York, de Opéra de Paris en een – gevaarlijk – gastoptreden in communistisch Tsjecho-Slowakije in 1982 (ik had slechts een ‘vreemdelingen’ paspoort mee)…!”

'Silent Cries', 1986, Foto: Joris-Jan Bos

Met veel plezier en enkele onvermijdelijke moeilijkheden, heb ik mij ingezet om zowel het gezelschap als het publiek te voorzien van de allerbeste choreografieën.

oprichting NDT 2

“In 1978 vonden Carel Birnie en ik dat NDT een ‘juniorengezelschap’ moest hebben en dus richtten we NDT 2 op. Het was bedoeld voor dansers die net van de opleiding kwamen, om het voor hen mogelijk te maken door te stromen naar het hoofdgezelschap van NDT. Dat werkte uitstekend: al snel was zo’n tachtig procent van de NDT-dansers afkomstig van het juniorengezelschap. Met veel plezier en enkele onvermijdelijke moeilijkheden, heb ik mij ingezet om zowel het gezelschap als het publiek te voorzien van de allerbeste choreografieën.

Mijn strategie was:
1) de artistiek leider en choreograaf van het gezelschap te zijn én mijn eigen werk te creëren
2) bestaande tradities van NDT te behouden en uit te dragen
3) de beste choreografen uit te nodigen om voor het gezelschap te creëren…
4) jong talent uit de eigen organisatie te stimuleren…”

Jiří Kylián en Carel Birnie
Oprichting NDT 3

“Deze ideeën gaven gestalte aan een nieuwe en inspirerende omgeving voor creatieve mensen en vormden de basis voor tal van nieuwe avonturen. Pas later kwam ik tot de conclusie dat het niet alleen ingewikkeld was bij het gezelschap binnen te komen, het verlaten was dat net zozeer. Daarom zette ik een nieuw – zeer klein gezelschap op voor ‘oudere’ dansers. Ik noemde het NDT 3. Het eerste programma werd opgevoerd op 8 november 1991 en bracht creaties van Hans van Manen, Mats Ek, William Forsythe en mijzelf. Het werd door de dansers, het publiek én de media direct herkend als een belangrijke bijdrage aan de danswereld. Dit piepkleine gezelschap met slechts vier dansers heeft vijftien jaar bestaan en werd uiteindelijk in 2006 als gevolg van mismanagement en gebrek aan verbeeldingskracht ontbonden.

Zoveel jaren artistiek directeur zijn van een dansgezelschap is niet makkelijk, zeker niet als je eigen partner een van de leden is. Maar Sabine werd volledig opgenomen in de groep en een gerespecteerd lid van NDT. Ze nam zelfs deel aan kritische discussies over het artistiek leiderschap. Het waren zeer turbulente en tegelijkertijd opwindende en dankbare tijden!”

Ons theater was het eerste gebouw dat hij ooit bouwde en ik moet zeggen dat het een van de hoogtepunten uit mijn carriere was.

Jiří Kylián en Sabine Kupfenberg. Foto: Loes Schakenbos.
Lucent Danstheater

“Het jaar 1987 bracht een belangrijke doorbraak voor het gezelschap. Dat jaar werd ons eigen theater gebouwd. De architect was niemand minder dan Rem Koolhaas. Ons theater was het eerste gebouw dat hij ooit bouwde en ik moet zeggen dat het een van de hoogtepunten uit mijn carriere was. We hebben er veel premieres beleefd van zowel bekende als minder bekende choreografen, vele jubilea gevierd, alsook teleurstellingen doorstaan, ongelukkige momenten en een paar onvermijdelijke ‘Griekse drama’s’ meegemaakt. Een van de mooiste gebeurtenissen in dit theater was de premiere van Arcimboldo. Alle drie de gezelschappen waren onderdeel van de voorstelling en al de creatieve krachten van de organisatie droegen bij aan het succes. Een van de dieptepunten in mijn leven was daarom de sloop van dit bijzondere gebouw. Desalniettemin was het een interessante periode waarin veel mensen van allerhande pluimage elkaars pad kruisten: technici, kostuumontwerpers, huismeesters, directeuren, kantoormensen, kantinepersoneel, enzovoorts. Daarnaast heeft NDT opvallend veel choreografen, docenten, artistiek directeuren en andere creatieve geesten voortgebracht die de signatuur van NDT over de hele wereld verspreiden.

Vier creatie!
Veel succes aan iedereen.”

Uit: Nederlands Dans Theater | 60 – EAN 9789462622425